Vehhabilik, 18. yüzyılda Arabistan Yarımadası’nda Muhammed bin Abdülvehhab tarafından başlatılan bir İslami hareket ve reformist akımdır. Bu hareket, İslam’ı onun algılanan köklerine ve orijinal uygulamalarına döndürmeyi amaçlar ve özellikle İslam’ın ilk dönemlerine, yani Sahabe dönemine büyük bir önem atfeder.
18. yüzyılda, Muhammed bin Abdülvehhab’ın öğretileriyle ortaya çıktı. Suudi hanedanı ile ittifak kurarak güç kazandı. Vehhabilik, Suudi Arabistan’ın resmi ideolojisi ve dini anlayışının temelini oluşturur. Bazı İslami çevreler ve alimler tarafından aşırı muhafazakar ve katı olarak eleştirilir.
Vehhabiliğin Özellikleri Nelerdir?
- Vehhabilik, tevhidi şiddetle vurgular ve Allah’a ortak koşmayı yani şirki en büyük günah olarak görür.
- Bid’at olarak kabul edilen, İslam’ın ilk dönemlerinde olmayan dini uygulama ve inançlara karşı çıkar.
- Dini hayatı basitleştirmeyi ve İslam’ın orijinal uygulamalarına sadık kalmayı teşvik eder.
- İslami metinleri harfiyen yorumlama eğilimi gösterir ve yoruma az yer verir.
- Cinsiyet rolleri, giyim kuşam ve davranış normları gibi konularda muhafazakar ve geleneksel İslami kurallara büyük önem verir.
- Tasavvuf (Sufizm) ve Şiilik gibi İslam’ın diğer mezhep ve yorumlarına eleştirel yaklaşır ve bunları bid’at olarak görme eğilimindedir.
- Vehhabilik, İslam’ın hem bireysel hem de toplumsal yaşamda uygulanmasını savunur.
Vehhabîlik din midir?
Vehhabilik, kendine özgü, bağımsız bir din değildir. Bunun yerine, İslam’ın içinde ortaya çıkan ve özellikle Suudi Arabistan’da etkili olan bir dini hareket ve İslami reform hareketidir. Bu hareket, İslam’ın köklerine, özellikle de Peygamberimiz Hz. Muhammed’in ve ilk Müslümanların yaşam tarzına dönüşü savunur. Vehhabilik, İslam’ın Sünni mezhebi içinde yer alır ve özellikle Hanbeli fıkıh okulunun etkisi altındadır. Bu nedenle, Vehhabilik, İslam’ın genel çatısı altında yer alan, belirli yorum ve uygulamalarıyla tanınan bir harekettir.
Vehhabilik ve Ehli Sünnet Arasındaki Farklar
- Ehli Sünnet, dini yorumlarda daha esnek ve çeşitlilik gösterirken, Vehhabilik daha katı ve literalist bir yaklaşım sergiler.
- Ehli Sünnet, tasavvufu genellikle kabul eder ve dini yeniliklere daha toleranslıdır. Vehhabilik ise tasavvufu ve dini yenilikleri reddeder.
- Vehhabilik, ibadet ve dini uygulamalarda daha sert ve muhafazakar normlar benimserken, Ehli Sünnet çeşitli fıkıh mezheplerine dayanarak daha geniş bir yelpazede uygulamalar sunar.
Vehhabiliğin Tarihçesi
Kuruluş ve İlk Yıllar
Vehhabilik hareketinin kurucusu olan Muhammed bin Abdülvehhab, Hanbeli fıkıh okulundan etkilenmiş ve İslam’ı saf ve değişmemiş haliyle yeniden canlandırmayı amaçlamıştır. Onun öğretileri, İslam’ın ilk dönemlerine, özellikle Sahabe dönemine geri dönüşü savunur. Abdülvehhab, dini yeniliklere ve şirke karşı çıkmış, tevhidi sert bir şekilde vurgulamıştır.
Suudi Hanedanı İle İttifak
18. yüzyılın ortalarında Muhammed bin Abdülvehhab, Muhammed bin Suud ile ittifak kurmuş ve bu, Vehhabilik hareketinin politik ve askeri bir güç kazanmasına yol açmıştır. Bu ittifak, modern Suudi Arabistan’ın temellerini atmış ve bölgedeki ilk Suudi devletinin kurulmasına yol açmıştır.
Genişleme Döneminin Etkileri
Vehhabilik, 18. ve 19. yüzyıllarda Arabistan Yarımadası’nda yayılmış, özellikle iç bölgelerde etkili olmuştur. 20. yüzyılın başlarında, Suudi hanedanının yönetimindeki Suudi Arabistan’ın kurulmasıyla Vehhabilik, ülkenin resmi dini anlayışı haline gelmiştir.
Modern Dönem
Vehhabilik, hem İslam dünyasında hem de Batı’da, sert ve muhafazakar yorumları nedeniyle tartışmalara neden olmuştur. Bazı eleştirmenler, bu hareketin aşırılığa eğilimli olduğunu ve İslam’ın daha ılımlı ve çeşitli yorumlarına zarar verdiğini iddia etmişlerdir.
