Zekat Kimlere ve Nasıl Verilir? – Soru ve Cevaplar

Selamun aleykum dostum! Altın için zekatın nasıl verileceği ile ilgili hesaplama şöyle; genel olarak altının zekat oranı %2.5’tir. Yani her 100 gram altından 2.5 gramını zekat olarak vermemiz gerekiyor.
Eğer senin 80 gram altının varsa: 80 gram x %2.5 = 2 gram

Zekat verme konusunda bazı şartlar ve kurallar bulunmaktadır. İslam’da zekat, belirli şartları taşıyan fakir ve muhtaçlara verilmelidir. Bekar olmanın zekat alıp alamayacağına doğrudan bir etkisi yoktur. Önemli olan kişinin mali durumudur. Eğer bir kişi, zekat nisabına ulaşmayan miktarda mala sahipse ve bir yıl boyunca kendi geçimini sağlayacak kadar gelire sahip değilse, bu kişi zekat alabilir. Yani bir kardeşin bekar olması zekat alabilmesi için yeterli değildir. Mali durumu zekat almaya uygunsa, bekar olup olmaması önemli değildir ve zekat alabilir.

Zekat, İslam’da sosyal adaletin ve ekonomik dengenin sağlanması amacıyla belirli şartları taşıyan bireylerin malından alınarak belirli şartları taşıyanlara verilmesi gereken bir ibadettir. Kur’an-ı Kerim’de zekatın kimlere verileceğini belirten ayetler bulunmaktadır. Bu kişiler:

– İhtiyaçlarını karşılayacak mala sahip olmayanlar.
– Günlük geçimini zor sağlayanlar.
– Devlet tarafından zekat toplama görevi verilen kişiler.
– İslam’a yeni giren veya İslam’a girmesi umulan kişilere ( Bu kişilere verilmesinin sebebi İslam’a olan sevgi ve bağlılıklarının artırılması içindir. )
– Köleler ve esirler
– Borçları nedeniyle zor durumda olanlar.
– Cihad ve benzeri hayırlı işler için.
– Yolda kalmış, parasız-pulsuz düşmüş olanlar.

Zekat verme konusunda bazı yakın akrabalara verilmesi konusunda bazı kurallar vardır. Şöyle ki:

– Anne ve baba gibi nafaka yükümlülüğünde olduğunuz kişilere zekat verilmez.
– Nafaka yükümlülüğünde olmadığınız ablanıza zekat verebilirsiniz, eğer ihtiyaç sahibi ise.
– Dedene de, anne ve baba gibi, nafaka yükümlülüğünde olduğunuz için doğrudan zekat veremezsiniz.
– Babaanne için de dedede olduğu gibi aynı kural geçerlidir.

Özel kullanım için alınan araçlara (yani bireysel seyahat, aile kullanımı gibi) zekat düşmez. Ancak, ticari amaçla alınıp satılan araçlara zekat düşer. Eğer birisi otomobil ticareti yapıyorsa, bu otomobillerin değeri üzerinden zekat vermesi gerekir. Eğer arsa ticari bir amaçla, yani satılmak üzere alındıysa bu arsanın değeri üzerinden zekat verilmesi gerekir. Eğer arsa kişisel bir amaçla, örneğin ilerleyen zamanlarda üzerine ev yapmak gibi bir niyetle alındıysa bu durumda zekat düşmez.

Bir kişi zekatını toplu bir şekilde tek bir kişiye veya kuruma verebileceği gibi, istediği taktirde zekat miktarını bölerek de birden fazla kişiye veya kuruma dağıtabilir. Örneğin, zekat miktarınız 1000 lira ise bu miktarı 10 farklı ihtiyaç sahibine eşit olarak dağıtabilir veya farklı miktarlarda bölerek verebilirsiniz. Bununla birlikte zekatınızı, bir bölümünü bir kuruma, diğer bölümünü de direkt ihtiyaç sahiplerine verebilirsiniz.

Bayram harçlığı olarak verilen para, genellikle çocuklara bayram sevinci yaşatmak ve onları mutlu etmek amacıyla verilir. Bu, güzel bir gelenek ve adettir, fakat zekatla aynı şey değildir. Eğer bir kişi, zekatını bayramda bile olsa ihtiyaç sahibi bir aileye ya da kişiye verirse bu geçerli olur. Ancak bu zekat, bayram harçlığı olarak çocuklara verilen bir miktar olarak değil, zekatın şartlarına uygun olarak verilmiş bir yardım olarak kabul edilir. Yani zekatını ihtiyaç sahibi çocuklara veya başkalarına bayramda dahil olsa verirken ” Malımın zekatı olarak veriyorum ” diye söylemesi gerekir.

Zekat, bir öğrenciye eğitim ve öğrenim masrafları için burs olarak verilebilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken, bu öğrencinin gerçekten maddi olarak zekata muhtaç olup olmadığıdır. Öğrencinin ihtiyaç sahibi, fakir ya da yoksul olması gerekmektedir. Eğer öğrenci, zekata hak kazanan kategorilerden birine giriyorsa, ona zekat olarak burs vermek caizdir. Ancak bu konuda niyet çok önemlidir.

Borcu olan bir kişinin zekat verip veremeyeceği, borcunun miktarına, türüne ve zekat nisabına sahip olup olmadığına bağlı olarak değişkenlik gösterir. Zekat, belirli bir miktarda mal ya da para birikimi (nisab) üzerinden hesaplanır. Bir kişinin zekat verme yükümlülüğü olabilmesi için bu nisaba sahip olması gerekir. Eğer kişi bu nisaba sahipse ve zekatını verme zamanı gelmişse, zekatını vermelidir. Eğer kişinin borcu, elinde bulunan mal ve paranın tamamını veya büyük bir kısmını kapsıyorsa ve bu borcu ödedikten sonra elinde zekat nisabından daha az bir miktarda mal veya para kalacaksa, bu kişi zekat vermekten muaftır. Nisap miktarına ilk defa sahip olan kişinin zekatla yükümlü olabilmesi için bu birikimi nisaba ulaştığı andan itibaren üzerinden bir tam kameri yılın geçmesi gerekir. Örneğin, bir kişinin elinde 100 gram altını varsa ve bu miktar zekat nisabına ulaşmışsa fakat aynı kişi 90 gram altın değerinde bir borcu olduğunda, borcu ödedikten sonra elinde sadece 10 gram altın kalacaktır. Bu durumda kişi, zekat vermekten muaftır.

Borsada hisse senedi almak, aslında bir şirketin belirli bir oranda ortağı olmak anlamına gelir. Hisse senetleri, bir şirketin mal varlığını ve ticari faaliyetlerini temsil eder. Bu nedenle borsada tutulan paraya zekat verilip verilmemesi, hisse senetlerinin hangi amaçla tutulduğuna bağlıdır. Eğer borsadaki hisse senetleri ticaret amaçlı alınıp satılıyorsa, bu hisse senetleri üzerinden zekat verilmesi gerekir. Yani, bir yatırımcı borsada kâr elde etmek amacıyla alım-satım yapıyorsa, bu hisse senetlerinin değeri üzerinden zekat vermelidir.

“Sadakalar (zekâtlar), yalnızca fakirler, muhtaçlar, onu (zekâtı) toplayan memurlar, kalpleri İslâm’a ısındırılacak olanlar, köleler, borçlular, Allah yolunda (cihad edenler) ve yolda kalmış (yolcu)lar içindir. Allah, bunu farz kılmıştır. Allah bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Tevbe Suresi, 60. ayet)

Bu sebeple medrese, camii gibi yerlerin inşaası için zekat verilmez.

Çeşme yaptırmak, suya erişimin zor olduğu yerlerde büyük bir hayırdır ve “sadaka-i cariye” kapsamına girer. Bu sebeple çeşme yaptırmak zekat yerine geçmez. Zekat dışında kalan sadaka, fitre veya diğer bağışlarla çeşme yapımına katkıda bulunabilirsiniz.

Çalışmayan bir kişi de zekatın gerekli şartlarını taşıyorsa zekata tabi olabilir. Zekatın farz olması için asıl önemli olan, kişinin nisap miktarına sahip olup olmadığıdır. Nisap, zekatın farz olması için gerekli olan asgari mal miktarını ifade eder. Bu miktar, altın veya gümüş cinsinden ya da ticaret malı, hayvan vs. şeklinde olabilir. Eğer bir kişi çalışmıyor fakat zekat nisabını aşan bir mala sahipse ( 80 gramın altında ) ve bu malın üzerinden bir hicri yıl geçtiyse, bu kişi zekat vermekle yükümlüdür. Ancak kişi çalışmıyor ve zekat nisabına ulaşacak bir malı yoksa, zekat vermekle yükümlü değildir. Ayrıca, kişinin borçları varsa ve bu borçlar varlık miktarını nisap miktarının altına düşürüyorsa, zekat vermekten muaftır.

Zekata muhtaç olup olmadığına bakmaksızın, akrabalara zekat verilebilir. Ancak yakın akrabalardan anne, baba, dede, nine, oğul ve kız ve bu sayılanların doğrudan soyları zekata muhtaç olsalar bile zekat olarak onlara bir şey verilemez. Bunun yerine onlara sadaka veya diğer yardımlarda bulunulabilir. Bu nedenle eğer damat zekat alacak durumda ise ona zekat vermek caizdir.

Elbette, dul bir kadın da zekat verebilir. Zekatın verilmesi için kişinin Müslüman olması, nisap miktarına bir yıl boyunca sahip olması ve bu mala tam mülkiyet sahibi olması gerekmektedir. Dul olma durumu, zekat verebilme şartlarını etkilemez. Dul olmanın, zekatla bir ilgisi yoktur.

Zekatın asgari miktarını vermek farzdır. Ancak, bu asgari miktarın üzerinde daha fazla bir miktarı da sadaka olarak vermek isterseniz bu mümkündür. Ancak, bu ekstra verilen miktar zekat olarak değil, sadaka veya fıtır olarak kabul olur. Mesela, bir kişi zekat olarak 100 lira vermesi gerektiğini hesapladığında, bu miktarı vermesi farzdır. Eğer bu kişi 150 lira vermek isterse, 100 lirası zekat, kalan 50 lirası ise sadaka olarak geçer.

Zekatın bir kısmı olan “muallafatul kulub” yani gönülleri İslam’a ısındırılanlar kategorisi üzerinde bazı tartışmalar bulunmaktadır. Bazı alimlere göre, bu kategori kapsamında zekatla Müslüman olmayanların kalplerinin kazanılması hedefleniyorsa gayrimüslimlere de zekat verilebilir. Ancak bu, zekatın tümü için değil, sadece belli kısmı için geçerlidir. Bir Müslüman’ın gayrimüslim bir kişiye yardım etmek istemesi halinde, bunu sadaka veya genel hayır işleri şeklinde de yapabilir.

İlk olarak zekatın hangi yıllarda ödenmediğini belirleyin. Zekatın ne zaman farz olduğunu ve bu tarihten itibaren hangi yıllarda zekatını vermediğinizi hesaplamaya çalışın. Her yıl için, zekat ödemeniz gereken mal varlığınızı (nakit, altın, gümüş, ticari mal vs.) hesaplayın. Zekata tabi olan varlıkların tamamını belirleyin. Zekatın farz olması için belirli bir miktardaki birikime ulaşmanız gerekir; buna “nisap” denir. Her yıl için, o yılın nisap miktarına ulaşıp ulaşmadığınızı kontrol edin. Zekata tabi olan mal varlığınızın %2.5’i kadarını (yani her 100 birimde 2.5 birim) zekat olarak ayırın. Bu, her yıl için ayrı ayrı hesaplanmalıdır. Tüm yılların borçlarını toplayarak toplam zekat borcunuzu bulun.

Zekat hesaplamasını bu site üzerinden yapabilirsiniz.

Eğer bir hayvan barınağı veya hayvan koruma derneği varsa ve bu kuruluşlar hayvanların bakımı, tedavisi ve beslenmesi için maddi yardıma ihtiyaç duyuyorlarsa, zekatınızı bu tür kuruluşlara bağış olarak verebilirsiniz. Ancak bu bağış, kuruluşun hayvanları beslemesi, bakımını yapması veya tedavi etmesi için kullanılacaktır, doğrudan hayvanlara verilmez.

Eğer bir kişi, hacca gitmek için belirli bir para biriktiriyor ve bu para zekat nisabının üzerinde bir süre (bir hicri yıl) elinde kalıyorsa, bu paraya zekat verilmesi gerekir.

Elbette var. Maddeler halinde yazalım:

– Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Allah Teala bir kuluna mal verdiği zaman, ona onunla beraber zekâtını da farz kılar.” (Buhari, Zekat 1)
– Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Kim zekâtını verirse, onun malında hiçbir kötülük kalmaz.” (Müslim, Zekât 5)
– Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Kimin malında zekât bulunursa, o, (kıyamet günü) ona sıcak sıcak, siyah siyah bir yılan olarak gelir. Başını alır ve iki yanı arasında boynuzları vardır. Sonra ona: ‘Ben senin malınım, ben senin hazinenim’ der.” (Buhari, Zekat 1; Müslim, Zekat 32)
– Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Kim zekâtını verirse, onun malı üzerindeki zarar gider.” (İbn Mace, Zekat 3)
– Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Sadaka, malı eksiltmez. Allah da bir kulu, affettiği zaman ona iyilik yapar ve onun saygınlığını artırır.” (Müslim, Zekât 69)

Elbette var. Maddeler halinde yazalım:

– “Namazı kılın, zekâtı verin; Rabbinize karşı içten içe bir bağlılıkla yönelin. İyi amellerde bulunanlar için büyük bir ödül vardır.” (Bakara, 2/83)
– “Sadakalar, Allah’ın, Resulüne farz kıldığı biçimiyle, yalnızca fakirlere, yoksullara, bu işte çalışanlara, kalpleri İslam’a ısındırılmak istenenlere, kölelere, borçlulara, Allah yolunda (cihad edenlere) ve yolda kalmışlara (yolcuya) özgülenmiştir. Allah bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.” (Tevbe, 9/60)
– “Muhakkak ki, sadakaları (zekat ve infakları) veren erkeklerle sadaka veren kadınlar ve Allah’a güzel bir ödünç verenler, bunun (sevap) kat kat arttırılmasına nail olacaklardır. Onlar için bol bir ecir vardır.” (Hadid, 57/18)
– “Bir de zekatı verenler ve ahirete kesin bir bilgiyle inananlar var ya; işte onlar, Rablerinin katında bir mükâfat ve bağışlanma ve bol rızıkla ödüllendirileceklerdir.” (Bakara, 2/277)