Oruçla İlgili Merak Edilen Tüm Sorular ve Cevapları

Değerli kardeşim, cünüpken sahura kalkıp oruca niyet edebilir ve oruç tutabilirsiniz. Ancak, önemli olan, öğle namazı vaktine kadar gusül abdesti alıp temizlenmektir. Eğer guslünü almadan öğle vakti gelirse, o günkü namazları kaza etmek durumunda kalırsınız fakat orucunuz geçerli olmaya devam eder. Bu bilgiler ışığında, cünüpken olmak oruca engel teşkil etmez, ancak en kısa süre içinde gusül abdesti almanız ve temizlenmeniz gerekmektedir.

Adetliyken yani reglken oruç tutulmaz ve bu süre içerisinde tutulamayan oruçlar, daha sonra kaza edilir. Adetli bir kadının Ramazan ayında niyetli olması sahih değildir ve böyle bir oruç geçerli sayılmaz. Bu nedenle adetli olduğu günlerde oruç tutmayıp, Ramazan ayı dışında bu günleri kaza ederek tamamlar. Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (s.a.v) de adetli kadınların oruç tutmamalarını, namaz kılmamalarını ve bu ibadetleri sonrasında kaza etmelerini öğütlemiştir.

Alevilikte de oruç ibadetine değer verilir, ancak Sünni İslam’da olduğu gibi Ramazan ayında tutulan oruçla tam olarak aynı değildir. Aleviler genellikle Muharrem ayında, özellikle Kerbela olayının yıldönümünde, İmam Hüseyin ve 72 yoldaşının şehadetini anma amacıyla Aşure Günü’ne kadar olan on günlük süre zarfında oruç tutarlar. Bu oruç, Alevilikte “Muharrem Orucu” ya da “Aşure Orucu” olarak bilinir. Ayrıca, bazı Alevi cemaatleri Ramazan orucunu da tutarlar, fakat bu, bölgeden bölgeye ve cemaatten cemaate değişkenlik gösterebilir.

Kusarak mide içeriğinin ağza gelmesi durumunda, eğer bu durum istem dışı gerçekleşmişse oruç bozulmaz. Ancak eğer bir kimse bilerek ve isteyerek kusarsa orucu bozulmuş olur. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) bu konuda şöyle buyurmuştur: “Oruçluyu (kusması) zararlandırmaz, ama kim kendi kendine kusarsa onu kaza etsin.” ( Tirmizi )

Sevgili kardeşim, oruç, insanın Allah rızası için nefsinin bazı arzularından uzak durmasıdır. Oruçla ilgili en temel konulardan biri de ağızdan veya burundan bir şeyin içeri alınmamasıdır. Ancak, burun spreyinin oruca zarar verip vermemesi konusu, birçok âlim ve fıkıh bilgini arasında tartışmalı bir meseledir. Bazı âlimler, burun spreyinin oruçlu bir kişi tarafından kullanılabileceğini, çünkü spreyin besin değeri olmadığını ve mideye ulaşmadığını belirtirler. Diğer birçok âlim ise, burundan alınan herhangi bir şeyin mideye ulaşma ihtimali olduğu için burun spreyinin orucu bozabileceğini söylerler.

Eğer orucunuzu korumak ve şüpheli durumlardan kaçınmak istiyorsanız, burun spreyini iftardan sonra kullanmayı tercih edebilirsiniz. Allah (c.c.) niyetlerimizi bizden daha iyi bilir. O yüzden samimi niyetlerle hareket etmek ve Allah’tan rahmetine sığınmak en doğrusudur.

Değerli kardeşim, diş fırçalarken orucunu bozmamak için dikkatli olman gerekir. Dişlerinizi su ve fırça ile fırçaladığınızda, ağız içinde bir şey kalmadığından emin olmalısınız. Macun kullanıldığında ise, fırçalama sonrası ağız içerisinde macun kalmamış olmalı ve hiçbir şey yutulmamalıdır. Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in de misvak kullanarak dişlerini temizlediği bilinmektedir, bu da diş temizliğinin oruçla bağdaşabileceğini gösterir. Ancak misvak ya da diş fırçası kullanırken dikkatli olmalı, ağız içerisinde bir şeyin kalmadığından emin olmalı ve yutmamalısınız.

Özellikle kış aylarında, dünyanın güney yarım küresindeki bazı ülkelerde oruç süresi oldukça kısadır. Örneğin, Yeni Zelanda, Arjantin, Şili gibi ülkeler kış aylarında (bizim yaz aylarımıza denk geliyor) oldukça kısa oruç süreleri yaşayabilirler. Ancak tam olarak “dünyada en kısa oruç tutan ülke” demek, her yılın farklı zamanlarına ve o yıldaki aylara bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Özellikle Ramazan’ın hangi mevsime denk geldiğini göz önünde bulundurarak bu değerlendirmeyi yapmak gerekir.

Oruç fidyesi, Ramazan ayında oruç tutma yükümlülüğü bulunan fakat belli sağlık problemleri, yaşlılık ya da benzeri geçerli bir sebep yüzünden oruç tutamayan kimselerin ödemeleri gereken bir tür yardımdır. Oruç fidyesi, bir kişinin kendi üzerine farz olan orucu tutamama durumunda, her gün için bir fakiri doyurma miktarında verilir. Oruç fidyesi, zekâtta da olduğu gibi, ihtiyaç sahibi Müslümanlara verilir. Şunu unutmayın ki fidye, orucun yerine geçmez.

Bu ihtiyaç sahipleri şunlardır:

1- Fakirler ve yoksullar: Temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorluk çeken kimseler.
2- Borçlular: Borcunu ödeyemeyen kimseler.
3- Yolcular: Yolculuk sırasında maddi sıkıntı yaşayan kimseler.

Eğer bir kişi, geçerli bir mazereti (hasta olmak, yolculukta olmak, hamilelik, emzirme vb.) olmadan Ramazan ayında oruç tutmazsa, bu büyük bir günahtır. Yani orucu tutmaya başladın fakat daha sonraki günlerde bilerek orucu tutmazsan bu günah sayılır ve bunu Rabbinden af dileyerek yani tevbe ederek kaza etmelisin. Bunun için kefaret ödemen gerekmez. Çünkü kefaret orucu tutmamanın değil orucu tutarken bozmanın cezasıdır.

Ishal, zorlayıcı ve rahatsız edici bir durumdur. Oruç, seni aşırı zorlamamalı ve sağlığını tehlikeye atmamalıdır. Dinimizde sağlık mühimdir ve sağlığına dikkat etmen gerekir. Eğer ishal durumu hafifse ve kendini oruç tutabilecek kadar iyi hissediyorsan, oruç tutabilirsin. Ancak ishal, senin genel sağlık durumunu olumsuz etkiliyorsa, sıvı kaybına neden olabilir. Bu tür durumlarda oruç tutmaman ve daha sonra bu günleri kaza etmen daha uygun olur.

“Şüphesiz ki Allah, sizden kolaylık ister, zorluk istemez.” (Bakara, 2:185)

Tabii ki! Oruçlu bir Müslüman’ın iftar vakti geldiğinde orucunu açarken okuması sünnet olan duayı şu şekildedir:
اللَّهُمَّ إِنِّي لَكَ صُمْتُ وَبِكَ آمَنْتُ وَعَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ وَعَلَى رِزْقِكَ أَفْطَرْتُ – Türkçe meali: “Allah’ım! Senin için oruç tuttum, sana inandım, sana tevekkül ettim ve senin rızkınla orucumu açıyorum.”

Ramazan Bayramı’nın ilk günü olan Şevval ayının birinci günü oruç tutulması haramdır. Aynı şekilde Kurban Bayramı’nın dört gününde (Zilhicce’nin 10., 11., 12. ve 13. günleri) oruç tutulması da haramdır. Bunun sebebi, bu günlerin bayram günleri olması ve Müslümanların bu günlerde oruç tutmaktan ziyade bayramın sevincini yaşaması ve ibadetlerini yerine getirmesi gerektiğidir. Bu konuda Peygamber Efendimiz (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Ramazan Bayramı günü ile Kurban Bayramı günlerinde oruç tutmak haramdır.” (Ebu Davud)

Evet, Berat Kandili’nde oruç tutulması tavsiye edilen bir sünnettir. Berat Kandili, Şaban ayının 15. gecesine denk gelir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.) Şaban ayının büyük bir kısmını oruçla geçirdiği belirtilmiştir. Bu konuda Aişe (r.a.) şöyle demiştir: “Resulullah (s.a.v.), Ramazan’dan başka hiçbir ayda tümünü oruçla geçirmediği gibi Şaban’ın tamamını oruçla geçirdiğini de görmemişimdir.” (Buhari, Savm: 52)

Hayır, bir kişi bayıldığında orucu bozulmaz. Ancak, baygınlık uzun sürerse, tam bir gün veya daha fazla ve bu süre zarfında iftar vakti gelip geçerse, oruçlu olan kişinin o günkü orucunu kaza etmesi gerekir. Bir kişinin baygınlık anında ağzına veya burnuna su, yiyecek ya da başka bir şey girmemişse orucu bozulmaz. Eğer baygınlık durumu kısa süreli olursa ve baygınlık esnasında bir şey yenilip içilmezse oruçlu olan kişi orucuna devam edebilir. Ancak baygınlık hali uzun sürer ve iftar vakti gelip geçerse, kişinin o günkü orucunu kaza etmesi gerekir.

Dudaktan kan gelmesi, niyetin bozulmasına sebep olmaz. Ancak, bu kanın mideye gitmemesi için dikkat edilmesi gerekir. Eğer bilinçli bir şekilde kan yutulursa bozulmuş olur. Ancak, kanın farkında olmadan veya istemeden yutulması durumunda bozulmaz.

İslam’da ergenlik çağına giren her Müslüman erkek ve kadına farzdır. Ergenlik çağı, genellikle kız ve erkek çocuklar için farklılık gösterebilen fiziksel ve biyolojik belirtilerle anlaşılır. Bu belirtiler kişiden kişiye değişkenlik gösterebilir. Ancak genel olarak ergenlik çağı, kızlarda adet görmeye başlamak, erkeklerde ise gece ihtilam olmak veya cinsel organlarda kıllanmanın başlaması gibi belirtilerle anlaşılır. Bu tür belirtilerin görülmesiyle birlikte, kişi ergenlik çağına girmiş sayılır ve oruç gibi İslam’ın beş şartından biri olan ibadetler farz olur. Ancak bu yaş, genellikle 12-15 yaş aralığında gerçekleşebilir.

İslam’da, bir kişiye zarar verecek veya sağlığını riske atacak durumlarda oruç tutma yükümlülüğü hafifletilir. Eğer emziren anne, oruç tutarsa sütünün azalacağından veya kendi sağlığının bozulacağından endişe ediyorsa, oruç tutmaktan muaftır. Bu durumda, Ramazan ayında oruç tutmadığı her gün için kaza orucu tutması gerekir. Veya tutmadığı her gün boyunca fidye verebilir.

Dünya üzerinde, kutup bölgelerine yakın olan ülkelerde yaz aylarında günler oldukça uzun olabilir. Mesela İskandinav ülkeleri, Kanada’nın bazı bölgeleri ve Rusya’nın kuzey kısımları gibi yerlerde yazın güneş neredeyse batmaz. Bu bölgelerde yaşayan Müslümanlar için Ramazan ayında oruç tutma süresi çok uzun olabilir. Ancak bu bölgelerde yaşayan Müslümanlar için İslam alimleri, bu zorluğu gözeterek bazı kolaylaştırıcı hükümler getirmişlerdir. Bu bölgelerde yaşayan Müslümanlar, en yakın ülkenin oruç saatlerini takip edebilir ya da Mekke’nin oruç saatlerine uyabilir.

İslam’da, orucun sağlığa zarar vereceği durumlarda oruç tutmamanın caiz olduğu belirtilmiştir. Eğer kişi grip sebebiyle kendini çok kötü hissediyor, oruç tutmanın sağlığına zarar vereceğinden endişe ediyorsa veya doktoru oruç tutmamasını tavsiye ediyorsa, orucunu tutmayabilir. Bu durumda orucunu sonradan kaza etmesi gerekecektir. Yani, Ramazan ayı dışında, kendini daha iyi hissettiği bir zamanda oruç tutarak bu günü telafi eder.

Orucun bozulması için ağza veya buruna bir şeyin alınmasının yanı sıra, bu maddenin bedenin içine ulaşması gerekmektedir. Göz damlası göze damlatıldığında, genellikle mideye veya boğaza ulaşmaz. Göz damlası beslenme veya zevk amaçlı alınmaz. Orucun ana amacı, insanın beslenme ve içme ihtiyacını belirli bir süre için terk etmesidir. Göz damlasının kullanılma amacı ise tedavidir. Bu yüzden göz damlası niyetimizi bozmaz.

Ramazan orucu için niyet, gece yarısı ile imsak vakti arasında yapılır. İmsak vaktinden önce, o gün oruç tutmayı kalben tasdik etmek yeterlidir. Ramazan orucu için niyet ederken şöyle söylenir: “Niyet ettim Allah rızası için yarınki orucu tutmaya.” Nafile sünnet veya müstehap oruçlar için, güneş doğmadan önce niyet edilmesi yeterlidir. Yani, sabahleyin kalktığınızda o gün oruç tutmaya karar verip niyet edebilirsiniz.

Kadir Gecesi’nin Ramazan ayının 27. gecesidir. Ramazan ayındaki her gün gibi, Kadir Gecesi’nin olduğu gün de oruç tutulur. Bu kutsal gecede ibadet etmek ve takip eden gündüz oruç tutmak, bin aydan daha faziletli bir ibadettir. Bu özel zamanda, müminlerin zikir ve dua etmeleri, tövbe ve istiğfar dilemeleri gerekir. Eğer varsa, nafile namazlar kılarak ibadetlerini artırmalı, Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’e salavatlar göndermeli ve sadaka vererek hayır işleri yapmalıdırlar. Bu mübarek gece, ibadet ve ruhani arınma için mükemmel bir fırsattır.

– Bakara Suresi, 183. Ayet: “Ey iman edenler! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi size de (farz) kılındı; umulur ki korunursunuz.”
– Bakara Suresi, 184. Ayet: “Belli bir sayıda (günlerde oruç tutunuz.) Sizden kim hasta olursa ya da yolculukta bulunursa tutamadığı günler sayısınca diğer günlerde (oruç tutar.) Oruç tutmaya gücü yetmeyenlere bir yoksulu doyuracak kadar fidye gerekir. Kim gönüllü olarak bir hayır işlerse o da kendisi için hayırdır. Eğer bilirseniz, oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır.”
– Bakara Suresi, 185. Ayet: “Ramazan ayı, insanlara ve onlara doğru yolu ve ayetleri açık-seçik belgeler olarak gösterilen Kur’an’ın indirildiği aydır. Öyleyse sizden bu aya erişenler onda oruç tutsun. Kim o ayda hasta ya da yolculukta olursa (tutamadığı günler sayısınca) diğer günlerde tutsun. Allah, size kolaylık diler, zorluk dilemez. (Bu kolaylıkla) sayıyı tamamlamanızı, size doğru yolu göstermesine karşılık Allah’ı tazim etmenizi ve şükretmenizi ister.”
– Bakara Suresi, 187. Ayet: “Oruçlu olduğunuz günlerde, geceleyin karılarınıza yaklaşmanız size helal kılındı. Onlar, sizin için bir örtü, siz de onlar için bir örtüsünüz. Allah, sizin kendinizi aldatmanızı bilip de tevbelerinizi kabul edip sizi bağışladı. Şimdi onlara yaklaşın ve Allah’ın size yazdığı şeyleri araştırın. Ve yemek yemek üzere sabaha kadar yeyin, için. Sonra akşama kadar orucu tamamlayın. Mescidde itikâf ederken kadınlara yaklaşmayın. İşte bunlar, Allah’ın sınırlarıdır; bu sınırlara yaklaşmayın. İşte Allah, insanlara ayetlerini böyle açıklar; umulur ki korunurlar.”

Orucun sadece aç kalmak ya da susuz kalmak olmadığı, aynı zamanda ahlaki bir eğitim ve manevi bir arınma süreci olduğunu unutmamak gerekir. Oruç tutan bir kişi, sadece yemekten ve içmekten uzak durmakla kalmaz, aynı zamanda dilini, gözlerini, kulaklarını ve diğer bütün organlarını haramlardan korumaya çalışır. Bu nedenle küfür etmek, orucun manevi değerini ve faziletini azaltabilir. Peygamber Efendimiz (s.a.v.), oruçlunun yalan söylemekten ve gereksiz yere kavga etmekten kaçınması gerektiğini belirtmiştir. Bir hadiste şöyle buyurmuştur: “Kim oruçlu iken yalan söylemez ve yalanla hareket etmezse, Allah onun yemekten ve içmekten uzak durmasına ihtiyaç duymaz.” (Buhari)

Oruç ibadeti niyetle başlar. Niyet, bir ibadeti yerine getirme konusundaki içten gelen karar ve arzudur. Ramazan ayında oruç için niyet, gece yarısından sonra, imsak vaktine kadar olan süre içinde yapılabilir. Yani, sahura kalktığınızda niyet etmek de geçerlidir. Farz olan Ramazan orucunda, gün ağarmadan önce niyet edilmesi gerekir. Pazartesi ve Perşembe günleri gibi sünneti muakkada oruçlar ya da Arefe günü gibi sünneti gayri muakkada oruçlar için, öğle namazının vaktine kadar niyet edilerek oruç tutulabilir. Yani, sabahleyin kalktığınızda henüz öğle olmamışsa ve bir şey yememiş ya da içmemişseniz, o gün nafile oruç tutmaya niyet edebilirsiniz.

Kaza orucu, Ramazan ayında herhangi bir mazeret sebebiyle tutulamayan oruçların daha sonraki günlerde tutulması demektir. Örneğin, Ramazan ayında hasta olup oruç tutamamışsanız, sağlığınıza kavuştuktan sonra bu oruçları tutmanız gerekir. Bunu bir borç gibi düşünebilirsiniz; nasıl ki bir borcu ödemek gerekirse, tutulamayan oruçları da kaza etmek gerekir.

Keffaret orucu ise, orucu bilerek ve hiçbir mazereti olmaksızın bozan kişinin tutması gereken bir oruç türüdür. Keffaret, kelime anlamı olarak ‘kefaret ödemek’, yani bir hatanın bedelini ödemek demektir. Orucu bilerek bozmanın kefareti, aralıksız olarak 60 gün oruç tutmaktır. Eğer bu mümkün değilse, 60 fakiri doyurma yoluyla kefaret ödenir.

Her iki durumda da önemli olan, Allah’ın rızasını kazanma niyetiyle hareket etmektir. Unutmayın ki, her ibadetimizde olduğu gibi, oruçta da asıl amaç, Allah’a yakınlaşmak ve O’nun rızasını kazanmaktır. Eğer gerçekten samimi bir tövbe ve telafi niyetiyle bu oruçları tutarsanız, Allah’ın merhameti ve affı çok geniştir, inşallah hatanız telafi edilir. Her zaman hatırlatırım, Allah bizim tövbemizi kabul etmeye her zaman hazırdır, önemli olan bizim bu yöndeki samimi adımlarımızdır.