İslam’da, şeytani vesvesenin yanı sıra nefsin de vesveseye sebep olabileceğine biliyoruz. Bu sürekli endişe ve kuşkular, kişinin ibadetlerini, günlük yaşantısını ve ruhsal huzurunu olumsuz etkileyebilir.
Vesvese Nedir?
İster ibadet esnasında, isterse de günlük rutinlerimizde, vesvese; sürekli olarak aklımızda beliren, bizi rahatsız eden ve bazen karar almamızı zorlaştıran şüpheci düşüncelerdir. Bunun yanı sıra şeytanın aklımıza girip bize oyunlar oynadığı, ibadetlerde uzaklaştırdığı, nefsimizin şeytani zevklerini bize karşı koz olarak kullandığı durumlar da vesvese sayılır.
Vesvese, Arapça kökenli bir kelimedir ve bir şeyin içine sürekli olarak girmesi, sıkça tekrarlanan düşünceler ve endişeler anlamına gelir. Dilimize, zihinde sürekli beliren tekrarlayıcı ve rahatsız edici düşünceler olarak yerleşmiştir. Şeytanın insana fısıldayarak onun doğru yoldan sapmasına neden olmaya çalıştığı düşünceler vesvesenin en yaygın türüdür. Batı psikolojisi de bu tür rahatsız edici düşünceleri “obsesif düşünceler” olarak tanımlar.
Vesvesenin Sebepleri
Vesvese, şeytani, nefsi veya dış etkenlerden kaynaklı olabilir. Detaylı inceleyelim;
Nefsi Sebepleri
İnsanın kendi iç dünyasındaki korkuları, kaygıları, travmaları ve geçmişte yaşadığı olumsuz deneyimler, vesveseye sebep olabilir. Özgüven eksikliği, mükemmeliyetçilik ya da geleceğe dair belirsizlikler de insanın kendi nefsinde vesveseye yol açan etkenler arasında sayılabilir. Kıskançlık, başkasını kendinden üst rütbede görme ve ona kibirlenme de bizi bu duruma sokabilir. Bu tür vesveseler kişisel içsel çatışmaların ya da bireyin karakter yapısının bir sonucu olarak ortaya çıkar.
Şeytani Sebepleri
Dinimizde şeytanın amacı insanı doğru yoldan saptırmaktır ve bu yüzden kişiye vesvese vererek onu sürekli olarak kuşku ve endişe içinde tutar. Bu vesveseler, kişiyi dinî vecibelerini yerine getirmeme, günah işleme veya Allah’a olan inancında şüpheye düşürme şeklinde saldırıları olarak sayabiliriz. Kişinin ibadeti inancı ve Cenabı Allah’a mesafesi ne kadar yakınsa o kadar iyi korunur.
Dış Etkenlerden Kaynaklanan Sebepler
Toplumsal baskılar, aile içi sorunlar, iş yerinde yaşanan stres ya da travmatik bir olayın ardından gelişen travmatik stres bozukluğu gibi dışs sebepler de vesveseye yol açabilir. Ayrıca, sosyal medya, televizyonadaki bazı sapkın programlar ve çevresel etkiler de bireyin düşüncelerini etkileyebilir ve vesveseye neden olabilir.
Vesvesenin Çeşitleri
- İbadetle ilgili olanını zaten hepimiz biliyoruz. Mesela ” namazı doğru kılıyor muyum acaba? ” gibi sorular, ” oruç tutuyorum ama şurada bir yanlış mı yapıyorum? ” gibi sorular ibadetimizle alakalı vesveselerdir.
- Şeytanın en iyi yaptığı işlerden biri bizi dini inancımızla ilgili şüpheye düşürme olayıdır. Bizi öyle bir şüpheye düşürür ki kendimize şu soruları sorarız. ” Acaba doğru dine mi inanıyorum?”, ” Ya doğru dine inanmıyorsam?” gibi soruları bize sordurup şüpheye düşürebilir. Bu da inancımızla alakalı vesvese çeşitidir.
- Günlük yaşamımızla ilgili olanı da var. Mesela evden çıkarken ” kapıyı doğru kilitledim mi? ” ” evden çıktım ama evde tüpü açık bıraktım ve ev yanıyor mu şuan acaba? ” gibi sorularla aklımızı sürekli bir noktaya odaklamamızı isteyebilir.
- En tehlikeli olanlardan biri de ilişkilerle ilgili olanı. Mesela ” beni şuan kesin aldatıyor! ” , ” işe gittim dedi ama bana yalan söylüyor, biliyorum ” gibi bizi kötü bir hamle yapma, sevdiklerimize zarar verme ve onları kaybetmeye yönelik hareketlere sürükleyecek durumlara sokabilir
Vesvesenin Zararları
Vesvese, ibadetlerin kalitesini olumsuz etkileyebilir. Namaz, oruç, zekat gibi ibadetlerde sürekli bir şüphe hali, bu ibadetlerin manevi değerini azaltabilir. Özellikle namazda sürekli bir şekilde kılınan rekatları sorgulamak ya da abdestin tam olup olmadığını düşünmek, kişinin ibadetlerdeki huzurunu azaltabilir. Fakat azaltıyor diye de namazdan uzaklaşmak doğru olmaz. Çünkü Allah (c.c) biliyor ki biz bunu isteyerek yapmıyoruz.
Vesvese, kişinin ruhsal ve fiziksel sağlığını olumsuz etkileyebilir. Sürekli şüphe içerisinde olmak, bireyde stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik rahatsızlıklara neden olabilir. Bu sürekli endişe hali, uyku problemlerine, konsantrasyon zorluğuna ve genel bir yaşam kalitesi düşüklüğüne yol açabilir. Aynı zamanda vesvese, bireyin sosyal ilişkilerini, iş hayatını ve genel yaşam memnuniyetini de olumsuz etkileyebilir. Sevdiği birine yeterince değer verip vermediği, bir sözünün ya da hareketinin başkasını üzüp üzmediği gibi sürekli endişe taşıma, ilişkilerde gerilim ve anlaşmazlıklara yol açabilir.
Vesveseden Kurtulma Yolları
Vesvesenin ne olduğunu ve neden yaşandığını anlamak, bu durumla başa çıkmada ilk adımdır. Öncelikle bir uzmana başvurmak ve bu konuda profesyonel destek alma yollarına başvurmanız iyi olur. Bununla birlikte gün içerisinde yüce Allah’ın bizlere gönderdiği Nas ve Felak surelerini gün içerisinde okuyup güç ve kuvvet için ” La havle ve la kuvvete illa billah ” duasını bolca okuyup boş zamanlarımızda da ” Bismillahillezî lâ-yedurru me’asmîhi şey’un fi’l-ardı velâ fi’s-semâ ” duasını da birkaç defa okuyabiliriz. Unutmayın, vesvese kontrol altına alınabilir bir durumdur, korkmayın. Allah’ın izniyle bu durumdan kolaylıkla kurtulabilirsiniz. Aşağıda Mehmet hocamızın bu konuda çok faydalı bulduğum bir videosu var, izleyebilirsiniz;
Dinimizde Alimler ve Peygamberler Vesvese Hakkında Ne Diyor?
İslam alimleri, vesveseyi şeytanın insana musallat olma şekillerinden biri olarak değerlendirirler. Sahabe ve Tabiin döneminde vesvese, genellikle şeytanın insana fısıldadığı düşünceler ve telkinler olarak değerlendirildi. Hz. Ömer, vesveseye maruz kalan bir kişiye, “Bu vesvese, imanın doğruluğunun bir işaretidir, çünkü şeytan sadece gerçek müminin kalbini rahatsız eder.” demiştir. İmam Gazali, “İhya’u Ulum’id Din” adlı eserinde vesvesenin, insanoğlunun kalbindeki kötülüklerin ve nefsinin yansıması olduğunu belirtir. İmam Nebevi, vesvesenin üstesinden gelmek için sürekli olarak istiğfar etmenin ve tövbe etmenin gerektiğini anlatır. Modern dönem alimleri, vesveseyi hem manevi hem de psikolojik yönünden anlatırlar. Bu alimler, vesvesenin hem şeytanın insana yaptığı telkinlerden kaynaklandığını hem de bireyin kendi nefsinden kaynaklanan bir durum olabileceğini belirtirler. Kur’an-ı Kerim’de Nas suresinde apaçık anlatılır ki “İnsanların kalplerine vesvese veren, gizli ve açık şeytanın şerrinden insanların Rabbine sığınırım.” ve Peygamber Efendimiz (s.a.v), “Vesveseye gelince, o imanın bir parçasıdır.” (Müslim) şeklinde bir hadis-i şerifte vesvesenin müminin kalbinde olabileceğini belirtmiştir.
Peygamber Efendimizin Vesvese İle İlgli Hadisleri
- “Şeytan adamın kalbine vesvese verir: Senin Rabb’ini kim yarattı, dağları kim yarattı, gökleri kim yarattı diye. Bu düşünceyle insanın beynini kemirip kemirip durur. Eğer o kimse Allah’ı bir tanımakla O’nun eşi olmadığını, O’na şirk koşulamayacağını, O’nun başlangıcı ve sonu olmadığını bilirsen, şeytan geri çekilir.” (Buhari)
- “Bir kişi, ‘Ey Allah’ın Resulü! Bazı şeyler kalbimden geçiyor ki, bu düşünceleri dışarıya atmak, dünyada bana verilecek en büyük azaptan daha sevimli geliyor.’ dedi. Resulullah (s.a.v) cevaben, ‘Gerçekten bu düşünceyi kalbinde bulduğunu itiraf ediyor musun?’ dedi. Adam, ‘Evet’ dedi. Resulullah (s.a.v) cevaben, ‘Bu, imanın safasını gösteren bir işarettir.’ dedi.” (Müslim)
Kullanıcıların Konuyla İlgili Sorduğu Sorular ve Cevapları
Bir şeyin vesvese olduğunu nasıl anlarız? Belirtileri var mı?
Aynı düşünce veya endişe sürekli olarak zihninizde beliriyorsa, Bu düşünceler sizi rahatsız ediyor, huzursuzluk veriyor ve içsel bir sıkıntıya sebep oluyorsa, vesveseli düşünceleri zihninizden atmakta zorlanıyorsanız ve bu düşünceler üzerinde kontrol sahibi olamıyorsanız, mesela, abdest aldığınızda veya namaz kıldığınızda yaptığınızın doğru olup olmadığı konusunda sürekli endişeleniyorsanız, düşünceleriniz gerçek dışı, mantıksız veya orantısız bir kaygı taşıyorsa, bunların her biri vesveseye işarettir.
Şeytan kimlere vesvese verir?
Şeytanın temel amacı, insanları Allah’ın emirlerinden ve yasaklarından uzaklaştırmaktır. Bu sebeple şeytan, tüm insanlara vesvese vermeye çalışır. ” Şeytan sizin şirk koşmanızı ister.” (Nisa, 4:60). Allah’ın emirlerine tam anlamıyla riayet eden, sürekli Allah’ı zikreden ve imanlarında samimi olan kişilere şeytanın vesvese verme gücü azalır. Bu yüzden imanımızı kuvvetli tutarsak Cenab-ı Allah’ın izniyle böyle bir sıkıntımız olmayacaktır.
Vesvese ve takıntı aynı şey mi?
Vesvese ve takıntı kavramları arasında benzerlikler bulunsa da aynı şeyi ifade etmez. Her ikisi de bireyin zihninde tekrar eden endişeli ve istenmeyen düşüncelerle ilişkilidir fakat, sebepleri ve çözüm yolları farklıdır. Vesvese, şeytanın veya nefsin bireye sürekli olarak fısıldadığı kuşkulu, endişeli ve takıntılı düşüncelerdir. Takıntı ise kişinin istemediği halde zihninde sürekli olarak beliren ve genellikle rahatsız edici nitelikte olan düşünceler, fikirler veya imgelerdir. Bu tür düşünceler genellikle bireyin kontrolü dışında belirir ve birey bu düşüncelerden kurtulmayı niyetler. Takıntıların tedavisinde genellikle profesyonel terapi ve bazen ilaç tedavisi önerilir.
Vesvese herkeste olur mu?
Her insanda vesvese olma potansiyeli bulunmakla birlikte, bu durum herkes için aynı şiddette veya sıklıkta gerçekleşmez. Bazı bireyler, belirli konularda veya yaşamın belirli dönemlerinde daha fazla vesvese yaşayabilirler. Mesela dini vecibelerini yerine getirme kararı almış ve yeni başlayan biri sürekli olarak vesvese yaşayabilir. Çünkü şeytan onu uzaklaştırmak için her türlü saldırıyı yapacaktır. Ayrıca, vesvesenin şiddeti ve sıklığı bireyin kişilik yapısına, yaşadığı olaylara, stres seviyesine ve genel psikolojik durumuna bağlı olarak da değişebilir. Mesela, mükemmeliyetçi veya kaygılı kişilik yapısına sahip kişilerde vesvese daha sık görülebilir.
Vesvese vucuda zarar verir mi?
Vesvese, doğrudan fiziksel bir zarara yol açmasa da, uzun süreli ve yoğun olarak yaşanması durumunda bireyin genel sağlığını dolaylı yoldan etkileyebilir. Sürekli tekrar eden rahatsız edici düşünceler, bireyde artan bir stres ve anksiyete seviyesine yol açabilir. Kronik stres, vücutta birçok sağlık sorununa yol açabilir, örneğin kalp hastalıkları, sindirim sorunları, baş ağrıları ve uyku problemleri. Vesveseli düşüncelerin gece boyunca devam etmesi, uykuya dalamamaya veya uykunun sık sık bölünmesine neden olabilir. Uzun vadede uyku eksikliği, obezite, kalp hastalığı, diyabet ve diğer sağlık sorunlarına yol açabilir. Sürekli rahatsız edici düşüncelerin varlığı, bireyin günlük görevlere odaklanmasını zorlaştırabilir, bu da iş veya okul performansında düşüşe neden olabilir. Bazı bireyler, psikolojik stresin etkisi altında fiziksel belirtiler gösterebilir. Bu, baş ağrıları, mide rahatsızlıkları veya kas ağrıları şeklinde ortaya çıkabilir. Bazı insanlar vesvese veya anksiyete durumlarında daha fazla yemek yerken, bazıları iştahsızlık yaşayabilir. Bu, kilo alımına veya kaybına neden olabilir. Eğer bir birey, vesvese nedeniyle bu tür belirtilerden herhangi birini yaşıyorsa, profesyonel yardım almak önemlidir. Hem psikolojik destek hem de dini rehberlik, vesveseyle başa çıkmada yardımcı olabilir.
Vesvese insanı günaha sokar mı?
Vesvesenin varlığı tek başına günaha sokmaz. Asıl önemli olan, bu vesveselere nasıl tepki verildiği ve bunların kötü davranışa dönüşüp dönüşmediğidir. Çünkü bu düşünceler bireyin iradesi dışında meydana gelir ve genellikle kontrol edilemez. Vesvese bir düşünce ya da his olarak kalırsa, bu bir günah teşkil etmez. Ancak, bu düşüncelerin etkisi altında kötü bir eylemde bulunulursa, bu eylem günahtır. İslam’da niyetin büyük bir önemi vardır. Bir kişi vesveseli bir düşünceye sahip olabilir, ancak niyeti bu düşünceyi hayata geçirmemek olabilir. Bu durumda, kişinin niyeti temiz olduğu için günaha girmez.
Surekli vesvese dinden çıkarır mı?
Vesvesenin varlığı, bir kişinin dinden çıkmasına neden olmaz. Bu olayın bir imtihan olabileceğini ve bu tür düşüncelerle mücadele ederek kişinin imanını güçlendirebileceğini unutmaması gerekir. Eğer bir kişi vesvese nedeniyle inancında şüpheye düşerse, bu durumda İslami kaynakları tekrar gözden geçirmesinde fayda vardır. Unutmayın, sosyal medya, kendini alim zanneden kişiler veya dolandırıcılar, sapkınlar sizi şüpheye düşürecek her türlü eylem olabilir. Bu doğaldır. Hiçbir şeye inanmama kararı aldıysanız bile Allah’ın kitabı olan Kuran-ı Kerim’i okuyun, anlayın, irdeleyin. O size yetecektir.
Kaynakça
- Kur’an-ı Kerim, Felak ve Nas Sureleri
- Sahih Buhari ve Sahih Müslim’de yer alan hadisler
- İslam Fıkhı ve Ahlak kitapları
- Çeşitli İslam alimlerinin vesvese üzerine yazdığı eserler
